Factores de risco cardiovascular

Enfermidades cardiovasculares

As máis importantes pola súa gravidade e frecuencia son:

• Accidente vascular cerebral.
• Anxina de peito.
• Infarto agudo de miocardio.

As arterias son os condutos por onde circula o sangue que transporta o osíxeno e os nutrientes necesarios para o funcionamento de todos os órganos e músculos do corpo humano.

Calquera alteración destas provoca alteracións que dependerán da zona de irrigación. A obstrución dunha arteria provoca que non chegue alimento ás células e estas poden chegar a morrer, a súa rotura provoca unha hemorraxia interna, o seu endurecemento un aumento da presión arterial, etc.

O corazón, motor que move todo este transporte imprescindible para a vida, non pode parar, xa que a circulación sanguínea é constante para poder intercambiar os produtos que contén.

O corazón latexa nunha vida media de 80 anos case tres mil millóns de veces. Pero só acordámosnos del cando nos doe, e pode que xa sexa demasiado tarde. É unha máquina que hai que coidar para que nos permita obter unha mellor calidade de vida.

Alteración das arterias

O colesterol vaise acumulando entre as capas das arterias, placa de ateroma, e a medida que aumenta este depósito vaise estreitando a luz arterial o que provoca que cada vez chegue menos sangre ao seu destino. O corpo empeza a sufrir, xa que necesita máis alimento. Cando isto ocorre no corazón, prodúcese o infarto ou a anxina de peito. A nivel cerebral pódese producir un taponamiento por un trombo que se desprende dunha placa de ateroma ou pódese romper a arteria provocando unha hemorraxia. En ambos os dous casos producirase un accidente vascular cerebral.

Aquí obsérvase o mesmo proceso. A diferenza entre a anxina de peito e o infarto é que na anxina non se bloquea de todo a arteria polo que chega algo de sangue.

 Accidente vascular cerebral (síntomas de aparición aguda)

• Parálise dunha extremidade ou de todo o hemicuerpo.
• Dificultade para falar.
• Perda de memoria.
• Parálise facial.
• Perda de consciencia.
• Perda de vista dun ollo.
• Dificultade para andar (lateralización).

Anxina de peito

• Dor precordial de intensidade variable.
• Pode irradiar a brazo esquerdo, lombo ou mandíbula, ou non.
• Adoita aparecer despois de realizar un exercicio, esforzo, estrés, comida copiosa, frío extremo.
• Desaparece co descanso.
• Desaparece con nitroglicerina.
• Pode pasar desapercibido.

Infarto agudo de miocardio

• Dor precordial intenso, gran peso.
• Pode irradiar a brazo esquerdo, lombo ou mandíbula, ou non.
• Poden aparecer nauseas, vómitos, dificultade para respirar.
• Aparece de forma brusca.
• Non desaparece co descanso.
• Mellora pero non desaparece con nitroglicerina.
• Sensación de gravidade e traslado inmediato.

Que facer en caso de anxina de peito ou infarto

• Avisar o servizo de urxencias: 112.
• Tranquilizar.
• Acomodar en horizontal.
• Evitar opresións: gravata, cinto, etc.
• Se se dispón de nitroglicerina sublingual, administrara.
• Administrar aspirina 500 en caso de alerxia.

Que facer en caso de paro cardiorespiratorio

• Avisar o servizo de urxencias: 112.
• Iniciar manobras de resucitación cardiopulmonar (RCP).
• Empezando por 30 comprensións cardíacas e dous insuflaciones boca en boca de forma repetida.
• Se se dispón de desfibrilador hai que usaro canto antes, xa que a supervivencia diminúe canto máis tempo tárdese en aplicaro. No primeiro minuto, a supervivencia é > ao 95%, aos 5 minutos é < ao 40%.

Os factores de risco son as causas que se sabe cientificamente que inflúen directamente na aparición destas enfermidades. Normalmente fálase de factores non controlables e factores controlables, auque existen outros factores de risco chamados emerxentes que inflúen a nivel celular: como a proteína C reactiva, o grosor da capa íntima arterial, o fibrinógeno ou os niveis de calcio na íntima, entre outros.

Non controlables

• Idade.
• Antecedentes familiares.
• Xénero.

Controlables

• Colesterol.
• Hipertensión.
• Tabaco.
• Sedentarismo.
• Obesidade.
• Diabete.

Os riscos non controlables non dependen da propia persoa:

• Idade

  A maior idade maior risco, debido a que o corazón e as arterias avellentan e se non os coidamos empezan a alterarse.

• Herencia xenética

  Ter proxenitores que tiveron estas enfermidades implica un maior risco de sufriras por parte das súas fillas e fillos.

• Xénero:

  Os homes sofren máis enfermidades cardiovasculares que as mulleres. Porén nos últimos anos, as enfermidades cardiovasculares que sofren as mulleres son máis graves.

A incorporación da muller ao hábito tabáquico favoreceu que cada vez padezan máis enfermidades cardiovasculares. A menopausa tamén favorece a súa aparición por diminuír o efecto dos estróxenos, hormona feminina cardioprotectora.

A toma de anticonceptivos orais, en mulleres de máis de 35 anos con factores de risco, aumenta a probabilidade de sufrir unha enfermidade cardiovascular. Debe consultar co seu persoal médico.

Os factores de risco controlables son os que se poden controlar persoalmente ou con axuda de persoal médico. A adopción de bos hábitos pode chegar a reducir a probabilidade de sufrir unha enfermidade cardiovascular en máis dun 30 %.

Colesterol

O colesterol é unha substancia que se encontra en persoa e animais, esencial para a vida por ser o precursor da vitamina D e sintetizar diversas hormonas, entre outras funcións.

Os niveis de colesterol dependen da fabricación propia do corpo e da achega externa a través da alimentación.

O colesterol viaxa polo organismo de dúas formas principalmente: con lipoproteínas de alta densidade (HDL), ou colesterol bo, por protexer das enfermidades cardiovasculares e lipoproteínas de baixa densidade (LDL), ou colesterol malo, por favorecer as enfermidades vasculares e cardíacas.

O colesterol LDL sábese que é o que forma as placas de ateroma.

Os valores de colesterol total inclúen os dous tipos de colesterol, polo que é importante sempre saber que proporcións temos de cada un. Un HDL alto diminúe o risco.

Valores correctos en sangue dos lípidos:

Colesterol total: < 200 mg/dl
* Colesterol - LDL : < 130 mg/dl
* Colesterol - HDL : >50 mg/dl
Triglicéridos: < 150 mg/dl

Os alimentos ricos en ácidos graxos saturados son os que conteñen máis colesterol.

Clasificación de ácidos graxos:

Saturados (ricos en colesterol): touciño, manteiga e graxa animal (pel do polo).
Insaturados (pobres en colesterol): aceite de oliva, carne branca, peixe e noces.

Tabaco

No fume dos cigarros identificáronse máis de 4.000 substancias con características: antixénicas, farmacoloxicamente activas, carcinoxénicas, citotóxicas e mutaxénicas.

A nicotina altera as paredes vasculares, aumenta a coagulación do sangue e provoca estreitamento dos vasos.

Persoa fumadora pasiva:

Demostrouse que o fume que sae da punta do cigarro é o que contén máis substancias tóxicas e é o que respira a persoa fumadora pasiva.

Existen estudos que demostran que se nunha parella que convice xunta unha das persoas fuma un paquete diario de tabaco na casa, a outra persoa non fumadora é coma se fumase a metade, e polo tanto está exposta ás mesmas enfermidades.

Os nenos e nenas son grandes imitadores, proxenitores fumadores fillos e fillas fumadores. Hai que empezar a ensinar os bos hábitos aos nosos fillos e fillas para poder ter adultos e anciáns máis sans e con mellor calidade de vida.

Sábese que en mulleres embarazadas o tabaco pode ser causa de abortos, nenos ou nenas de baixo peso e outras alteracións.

Hipertensión arterial

Presión que exerce o sangue sobre as paredes das arterias:

• Aumenta por varios factores, moitos deles descoñecidos pero sábese que aumenta pola inxesta de sal, alimentos enlatados e bebidas carbonatadas.
• Produce alteracións en distintos órganos e sistemas.
• Pode provocar o desprendemento dunha placa de ateroma e rotura dun vaso.
• Valores normais: presión máxima < 130, presión mínima < 85.

Sedentarismo

A Organización Mundial da Saúde (OMS) defíneo da seguinte maneira: cando se realiza menos de 2,5 h de exercicio moderado ou menos de 1 h semanal de exercicio intenso.

A falta de actividade física provoca: exceso de alimentación, aumento de colesterol, diminución muscular e menor achega de Ou².

O sedentarismo relaciónase directamente coas enfermidades cardiovasculares, a diabete, a osteoporose, a hipertensión, o cancro de colon, o cancro de mama, etc.

Simplemente facendo exercicio podemos corrixilo. Que podemos facer?

• Camiñar 60 minutos por día, a paso rápido.
• Subir e baixar escaleiras.
• Utilizar transporte público.
• Facer deporte moderado como mínimo tres veces por semana.
• Evitar o deporte intenso de fin de semana e lupanda posterior.

Obesidade

• Aumento do volume de graxa. Hai un exceso de achega de calorías en relación ás graxas que gastamos, e este exceso de enerxía deposítase en forma de graxa e hidratos de carbono.
• A graxa é un depósito de substancias tóxicas. Moitos contaminantes almacénanse nas células graxas que actúan como reservorio.
• Repercusión orgánica. O aumento de peso repercute en todos os órganos obrigándoos a traballar máis.
• Aumento do colesterol. Ao non queimar calorías deposítase graxa e diminúe a masa muscular.

Índices para o cálculo da obesidade

Índice de masa corporal: IMC (20-25 kg/m2)

Perímetro abdominal: PA: <102/88 cm

Graos de obesidade

O Índice de Masa Corporal (IMC) só ten en conta a relación do peso coa estatura, non a cantidade de graxa.

Por este motivo, non serve en persoas que fan deporte de forma habitual xa que o músculo pesa máis que a graxa e produciría erros. Dúas persoas coa mesma estatura e mesmo peso terían un mesmo IMC se unha está obesa e o outro é deportista. Isto débese a que o músculo pesa máis que a graxa.

Perímetro abdominal

A graxa abdominal sábese que é a que se relaciona directamente coas enfermidades cardiovasculares polo que a medida do perímetro abdominal é un valor máis fidedigno que o IMC en relación con este tipo de enfermidades.

Considérase que os homes deben ter un perímetro abdominal inferior a 102 e as mulleres a 88.

Como se pode observar, a alimentación é moi importante como bo hábito xa que inflúe na maioría de riscos controlables. Unha boa alimentación é básica para mellorar a nosa saúde e calidade de vida.

Alimentación

É o acto consciente de comer, moitas veces comemos pola vista non porque teñamos fame. Abandonamos os bos hábitos alimenticios pola comida rápida e precociñada.

Nutrición

É o acto inconsciente, o que o corpo realmente necesita para vivir. Para poder repararse e funcionar correctamente. O que necesita o corpo de todo o que comemos é do que está formado, todo o demais ou se elimina ou se acumula en forma de graxa ou hidratos de carbono.
O uso dos nutrientes está en relación co gasto enerxético de cada persoa, a maior actividade maior achega enerxética.

Grupos de alimentos:

1. Pan, cereais, arroz e pasta.
2. Froitas e verduras.
3. Lácteos, carnes, peixes e legumes.
4. Graxas e azucres.

Recoméndase que un terzo do prato estea formado polo grupo 1, outro terzo polo grupo 2, menos dun terzo polo grupo 3 e moi pouco do grupo 4. E beber de 1,5 a 2 litros de líquido ao día.

A dieta mediterránea demostrouse que é cardioprotectora polos seus ingredientes. En 2011 foi nomeada pola UNESCO patrimonio virtual da humanidade, polos seus importantes beneficios na protección cardiovascular. O aceite de oliva, os legumes, a froita, o peixe e os froitos secos son algúns dos alimentos desta dieta.

Aceite de oliva

• 80% ácidos insaturados.
• 14% ácidos saturados.
• Virxe e non refinado.
• Rico en carotenos e vitamina E, que son antioxidantes, e en ácidos graxos pobres en colesterol.
• Recoméndase unha cullerada sopeira ao día de aceite cru de oliva.

Peixes

• Omega 3: graxa que aumenta o HDL e ten efectos cardioprotectores. Encóntrase principalmente no peixe azul (sardiña, bocarte, salmón, etc.).

Froitas, verduras, legumes, pastas, cereais e froitos secos

• Índice glucémico baixo: liberan azucre lentamente ao torrente sanguíneo o que evita a aparición da diabete. 
• Ricos en fibra: a fibra é unha das mellores prevencións do cancro de colón, favorece o arrastre de todas as substancias cara ao exterior.

Viño

• Taninos: encóntranse na uva negra e teñen unha acción anticoagulante e antinflamatoria. 
• Resveratrol: substancia que actúa como protección natural da uva fronte aos fungos, é cardioprotectora e relaciónase cos mecanismos de rexuvenecemento.
• O uso moderado de viño e cervexa, nas persoas que beben habitualmente, ten efectos cardioprotectores. Unha vez que se superan as doses recomendadas, os efectos nocivos superan os beneficiosos. As persoas que non beben, deben continuar igual.

Antioxidantes

Son as substancias que eliminan os radicais libres que se producen nas reaccións metabólicas por exceso de calorías e que son tóxicos para a célula. Están nas froitas e verduras de cor.

• Carotenoides: cenoria, espinaca, tomate, melón, etc. 
• Selenio: noz, allo e brócoli
• Vitamina E: cogombro, melón, amorodo, laranxa e limón
• Zinc: cabaza e froitos secos
• Quercitina: té verde e uva
• Taninos: viño

Tal e como indican a Axencia Internacional de Investigación do Cancro (IARC) e o Fondo Mundial da Investigación en Cancro (WCRF):

Unha boa dieta pode previr

• 50% dos cancros de mama 
• 75% dos cancros de estómago
• 75% dos cancros de colon

Comer entre 3 e 4 porcións de froita e verdura ao día reduce a incidencia de cancro nun 20%.

O cambio da dieta xunto ao abandono do tabaco implica que entre o 60 e 70% dos cancros sexan evitables.

Alcohol

• O consumo moderado de viño ou cervexa, menos de 30 gr. por día, aumenta HDL.
• O consumo excesivo, máis de 30 gr. por día, favorece a aparición de diversas enfermidades.
• Mídese por unidades de bebida (UB).
• Unha UB equivale a 8-10 gr de alcohol puro.
• O límite perigoso está en 30 gr de alcohol por día, 3 UB para os homes, e 20 gr de alcohol por día, 2 UB para as mulleres.
• Para a xente bebedora recoméndase non beber máis de dous ou tres vasos de viño ou canas de cervexa ao día. Aos non bebedores, recoméndase que o sigan sendo. Un vaso de viño ou cana de cervexa equivale a 10 gr de alcohol. Unha copa de alcohois destilados equivale a 20 gr. de alcohol.

Estrés

• Estado de tensión permanente.
• Non se consegue saír.
• Provoca reaccións disfuncionales.
• Demandas superan a capacidade de resposta.
• O estrés é unha resposta fisiolóxica do organismo fronte ao que cada un pode considerar unha agresión externa ou estresor. Cando temos resposta para esta agresión, desaparece o estrés. O problema é que cada vez os estresores son máis difíciles de solucionar e non poder encontrar unha solución esgótanos e entramos nunha fase de estrés permanente que provoca alteracións orgánicas como cansazo, dor de cabeza, depresión, etc.
• Dentro do noso mundo, vivimos en varios submundos como a familia, o traballo, a sociedade e o individuo. Cada submundo ten os seus estresores e cada un obríganos a buscar solucións para superalos.
• A enfermidade, os fillos ou fillas, a hipoteca, unha mudanza, a carga laboral, etc. son exemplos de causas de estresores.

1. Ter unha dieta variada, rica en verduras, cereais, legumes e froitas.
2. Beber leite e derivados desnatados.
3. Beber diariamente 1,5 litros de auga.
4. As graxas non teñen que superar o 30% das calorías totais.
5. Utilizar aceite de oliva crúa.
6. Consumir moderadamente carne, primar a carne branca sobre a vermella, e aumentar o consumo de peixe.
7. Evitar inxesta de alcohol > a 30 gr/d.
8. Evitar tabaco e estrés.
9. Realizar exercicio físico.
10. Durmir de 6 a 8 horas diarias.